DOOR GUNTER VAN OOST

Ik was erachter gekomen dat de Saab Speeder bij een verzamelaar en voormalig Saab concessiehouder in Zuid Frankrijk stond. Toen ik enkele jaren geleden op terugreis van zomervakantie in Portugal, niet geheel toevallig langs Bayonne passeerde, heb ik dit wonder van carrosserie-vakmanschap met mijn eigen ogen kunnen aanschouwen. Nadien heb ik er mij in verdiept en wilde ik er het fijne wel eens van weten.

De Envall-Mellberg connectie

De Speeder is een niet officieel prototype, nochtans van de hand van Björn Envall en gemaakt door de eerder onconventionele carrossier Leif Mellberg. Zij hadden al eerder samengewerkt maar daarvoor moeten we enkele jaren terug in de tijd.

Björn Envall was, na de dood van de roemruchte Sixten Sason, directeur van de ontwerpafdeling geworden van Saab. Hij had zijn voormalige meester bijgestaan bij het ontwerp van de Saab 99 en werkte gedurende de hele jaren zeventig aan de aanpassingen van de 99, die uiteindelijk leidde tot het ontwerp van de legendarische Saab 900.

Voor het ontwerp van de luxe berline de Saab 9000 had Saab Envall aan de kant gezet en gekozen voor een Italiaans ontwerpbureau. Het gedeukte ego van Envall werd weer wat opgelapt toen hij van Saab de opdracht kreeg om een prototype te bouwen, wat resulteerde in de unieke EV-1. (deze auto heeft een cameo in de film “Back tot he future”).

Om die te bouwen deed Envall beroep op de excentrieke carrossier Leif Mellberg, die al eerder een Saab met vleugeldeuren en een Saab break met zes wielen maakte. Later maakte hij voor Saab nog een prototype, de Saab 900 cabrio targa (ook te zien in het Saab Museum in Trollhättan).

Te gek voor woorden, maar wel een instant sensatie.

Zo komen we naadloos aan de tweede creatie van het duo Envall/Mellberg, de Saab 900 Speeder en niet Speedster. Speeder betekent snelheidsduivel in het Zweeds. Nu willen ze een cabrio/tweezitter maken.

Terwijl Mellberg in zijn garage werkt, zit Envall aan de tekentafel. Met de lijn van de EV-1 in het achterhoofd, willen ze nog iets moderner gaan. Saab vindt het idee te gek voor woorden en draait de geldkraan dicht. De twee kompanen slagen er in om het Zweedse automagazine ‘Teknikens Varld’ te overhalen om de nodige 500.000 kronen te sponsoren.

Op het menu staat een vloeiende lijn. De twee bogen op de koffer achter de kopsteunen maken van deze Speeder een speedster. Het rode lederen interieur en een futuristisch dashboard stralen snelheid uit. De carrosserie is volledig in staal en helemaal met de hand gemaakt door Mellberg.

Mellberg nam ook de motor onder handen en plaatste naast de ‘gewone Saab motor’ een grotere turbo en paste de injectie aan, gestuurd door een RED BOX natuurlijk. Men ging uit van ongeveer 250PK en de wagen haalde in een test makkelijk 230km/u zonder veel moeite te doen. De wagen werd door Teknikens Varld aan de pers voorgesteld en was in die tijd een instant sensatie.

Saab mascotte voor Frankrijk

Dan komt Saab Frankrijk in beeld. Ten tijde van de presentatie aan het commerciële management in de hoofdgebouwen van Saab-Scania in Stockholm en niet in Trollhättan, is de directeur van Saab Frankrijk op bezoek voor een vergadering. Hij is een goede kennis van Envall en weet de Speeder te kopen en per container naar Frankrijk te brengen.

Claude Makowski, onderdirecteur van Saab Frankrijk, was verantwoordelijk om de auto op te halen in de haven en naar Parijs te brengen. Hij herinnerde zich dat iedereen omkeek, het kan ook zijn omdat de turbo ondertussen stuk was.

Maar de auto was naar Frankrijk gehaald met een doel: in de kijker lopen en Saab meer bekend te maken bij de Fransen. De Speeder werd door Saab Frankrijk voorgesteld en talloze artikels werden eraan gewijd. Het niet officiële Zweedse prototype werd plots een officieel Frans prototype.

Saab Frankrijk probeerde op die manier het in Frankrijk weinig geliefde merk in de aandacht te brengen en het anders zijn van Saab extra in de verf te zetten. Tot 1991 zal de Speeder regelmatig opdraven op dealerevents en promostands. Makowski was ondertussen CEO van Saab Frankrijk en besluit de Speeder te verkopen via de gespecialiseerde pers en dit voor de som van 300.000 Franse frank.

Van de rijweg naar de collectie

De koper is een Saabfreak en concessiehouder van Saab in Bayonne. Hij zou de wagen op de weg kunnen brengen mits de juiste documenten. Die documenten waren nogal op z’n Zweeds want er stond gewoon op dat het een aangepaste 900 was. Maar tussen Parijs en Bayonne zijn alle documenten verloren gegaan, waardoor er sindsdien enkel nog mee kon gereden worden met garageplaten.

De nieuwe eigenaar Vincent Villanueva haalde de Speeder af en toe nog eens uit zijn showroom voor een plezierritje maar sinds 1991 kon je hem zien in Bayonne. Het is ook daar dat ik persoonlijk kennis maakte met dit ongewone stukje Saab-geschiedenis. Het laatste nieuws over de Speeder dateert uit 2018.

De familie Villanueva heeft na 27 jaar afscheid genomen van de Speeder en is hij opgenomen in de privéverzameling van een Saabist uit Parijs. Sindsdien is hij niet meer in het openbaar te zien.

Dit artikel verscheen in Viggen #121, juli 2020. Wil je ons clubblad graag 4 keer per jaar in je brievenbus? Word dan vandaag nog lid van Saab Club Belgium.